Κυβερνώμενες Πολιτείες

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Την Κυριακή 1 Απριλίου 2018 η εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής» παρουσίασε το βιβλίο του συντοπίτη μας Δημήτρη Γαβαλά «ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ: Αναζητώντας την Ολότητα». Αναδημοσιεύουμε το κείμενο για το εξαιρετικό αυτό βιβλίο.
Ο Δημήτρης Γαβαλάς γεννήθηκε στην Κόρινθο το 1949. Σπούδασε Μαθηματικά στο πανεπ. Αθηνών, Κυβερνητική και Συστήματα Αυτομάτου Ελέγχου σε Μεταπτυχιακές Σπουδές στο πανεπ. Πατρών και Ψυχολογία του Βάθους σε Ελεύθερες Σπουδές.
Εκπόνησε Διδακτορική Διατριβή με θέμα τα Μαθηματικά, τη Θεμελίωση και τη Διδακτική τους στο πανεπ. Πατρών. Αρχικά εργάστηκε ως Επιστημονικός Συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο Πατρών και ως Ερευνητής στο Κέντρο Ερευνών «Δημόκριτος».
Στη συνέχεια εργάστηκε στην εκπαίδευση ως καθηγητής Μαθηματικών. Συνεργάστηκε με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο στη συγγραφή Προγραμμάτων Σπουδών και σχολικών βιβλίων και σε άλλα εκπαιδευτικά θέματα. Εργάστηκε επίσης στη Βαρβάκειο Σχολή, ενώ σήμερα είναι Σχολικός Σύμβουλος ε.τ.
Τιμήθηκε από τον Δήμο Κορινθίων για το πνευματικό του έργο. Το δοκίμιό του Η Εσωτερική Διαλεκτική στη «Μαρία Νεφέλη» του Οδυσσέα Ελύτη έλαβε κρατική διάκριση, ενώ το ποίημα “Φανταστική Γεωμετρία” περιελήφθη στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Β΄ τάξης του Γυμνασίου.
Δημοσίευσε: Ποίηση, Δοκίμιο, Μετάφραση, Εργασίες σε Επιστημονικά Περιοδικά (Ξένα και Ελληνικά), Βιβλία, Κρατικά Σχολικά Βιβλία, καθώς και άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά για θέματα εκπαίδευσης, πολιτικής, λογοτεχνίας κτλ.

Δημήτρης Γαβαλάς: ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ, Αναζητώντας την Ολότητα. Εκδόσεις 3 4 5. Σελίδες 400, Τιμή 25 Ευρώ.
«Κυβερνητική είναι η επιστήμη που μελετάει τις αφηρημένες αρχές στα πολύπλοκα συστήματα. Δεν ασχολείται τόσο με το από τι αποτελούνται τα συστήματα, αλλά πώς λειτουργούν». Έτσι ορίζει ο συγγραφέας του βιβλίου αυτό, που είναι πολύ γνωστό στην ξένη βιβλιογραφία με την ελληνόριζη λέξη «cybernetics» ενώ και οι ίδιοι οι Έλληνες δυσκολεύονται να βγάλουν νόημα μόνον στο άκουσμά της για το τι μπορεί να σημαίνει για την ζωή τους. Βέβαια έρχεται αμέσως μετά η εξήγηση πως: η Κυβερνητική εστιάζει στο πώς τα συστήματα χρησιμοποιούν την πληροφορία, τα μοντέλα και τις πράξεις ελέγχου. Με σκοπό να έχουν μια διευθυντική λειτουργία και να διατηρήσουν τους στόχους τους ενώ ταυτόχρονα αντιμετωπίζουν διάφορες διαταραχές, και (πρέπει να) τις ξεπερνούν, θα έλεγα.
Ο Δημήτρης Γαβαλάς είναι Μαθηματικός και επί δεκαετίες ασχολείται με ιδιαίτερη προσήλωση με τα θέματα που θίγονται σε αυτό το βιβλίο και υπάρχουν επί μέρους επιστημονικές εργασίες του δημοσιευμένες σε περιοδικά του εξωτερικού. Και το φάσμα των θεμάτων σε αυτό το πολυσέλιδο και σε μεγάλο σχήμα βιβλίο, είναι τεράστιο.
Ο όρος Κυβερνητική εμφανίζεται για πρώτη (καταγεγραμμένη) φορά στην «Πολιτεία» όπου ο Πλάτωνας χρησιμοποιεί την λέξη για να δηλώσει την τέχνη της διακυβέρνησης πλοίου και να συγκρίνει την διακυβέρνηση ενός πλοίο με αυτήν της κοινωνίας. Για να έλθει ο διάσημος νευροεπιστήμονας Γουώρεν Στέρτζις ΜακΚάλλαχ (1898-1969) πολλούς αιώνες μετά να εξηγήσει ότι: «(ο πηδαλιούχος) πρέπει να είναι τόσο ενημερωμένος για τις συνέπειες των προηγουμένων πράξεών του ώστε να τις διορθώνει(=αρνητική ανάδραση). Η εσωτερική διακυβέρνηση της νευρικής δραστηριότητας τα ανακλαστικά μας και οι ορέξεις μας δίνουν το παράδειγμα αυτής της διαδικασίας. Αυτό που πρέπει να επιστρέψει δεν είναι η ενέργεια αλλά η πληροφορία. Επομένως με μια διευρυμένη έννοια η Κυβερνητική περιλαμβάνει τις πιο επίκαιρες εφαρμογές της ποσοτικής θεωρίας της Πληροφορίας»
Γι’ αυτό δεν είναι έκπληξη η διαπραγμάτευση του προβλήματος ως προς το αν το Διαδίκτυο είναι συνονθύλευμα ή σύστημα και αυτό γίνεται με γόνιμο και ενδιαφέροντα τρόπο, καθόλου φιλολογικό. Αναλύει την έννοια του αρχετύπου, που έχει συλλογικό χαρακτήρα και είναι αρχέγονη, κεντρική εικόνα του ομαδικού βίου και την κάνει πιο συγκεκριμένη με το παράδειγμα του βασικότερου από τα αρχέτυπα, το αρχέτυπο της ολότητας. Και αυτό, κατά τον συγγραφέα, γίνεται αντικειμενικός παράγοντας που επιβάλλεται στο άτομο, ανεξάρτητα από το ίδιο. Οπότε στη συνέχεια έρχεται ο προβληματισμός του κατά πόσο το Διαδίκτυο ανταποκρίνεται στο πρότυπο της ολότητας, αν δηλαδή παραμένουμε στο συνονθύλευμα και δεν περνάμε στην ολότητα.
Μέχρι να φθάσει σε αυτόν τον κορυφαίο προβληματισμό ο συγγραφέας έχει αναλύσει αρκετά άλλα θέματα όπως είναι ο χαρακτήρας των κυβερνητικών συστημάτων, μια ενδιαφέρουσα αναφορά στον Νόρμπερτ Βίνερ (1894-1964), «το ευφυέστερο αγόρι του κόσμου» κατά τους New York Times, όταν ήταν μόλις 14 ετών, στην αρνητική ανάδραση και στην Θεωρία των Συστημάτων.
Εκτός από την διαπραγμάτευση των θεμάτων σχετικά με το Διαδίκτυο, ο συγγραφέας κάνει μια εξαιρετικά αναλυτική αναφορά σχετικά με τον όρο «virtual» και καταπιάνεται και με το θέμα της διδακτικής των Μαθηματικών σε συνδυασμό με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή.
Αν θα άξιζε να παραπονεθεί κάποιος αναγνώστης για κάτι σχετικά με το βιβλίο αυτό είναι η έλλειψη αλφαβητικού καταλόγου θεμάτων και λέξεων (υπάρχει μόνον για τα πρόσωπα), ενώ αντίθετα είναι πολύ χρήσιμο το χρονολόγιο Κυβερνητικής που παρατίθεται στο τέλος.
Μια θεμελιώδη θέση του συγγραφέα σε σχέση με το περιεχόμενο του βιβλίου βρίσκει ο αναγνώστης ήδη στην πρώτη σελίδα, όπου υπάρχει η πρόταση: «Όποιος ισχυρίζεται ότι ενδιαφέρεται σοβαρά για τον σύγχρονο πολιτισμό δεν είναι δυνατόν να αγνοεί την υπόθεση της Κυβερνητικής».
Α. Γαλδαδάς