ΙΣΤΟΡΙΑ

Αγλαΐα Κυριακού: Η άκληρη ευεργέτις, που διέθεσε όλη την περιουσία της για τα απροστάτευτα παιδιά

0

Για τα δεδοµένα της εποχής, η Αγλαΐα Κυριακού παντρεύτηκε µεγάλη και στάθηκε
μάλλον αδύνατο να τεκνοποιήσει. Το 1882, στα 36 σου χρόνια, η υπόθεση «παιδί»
θεωρείται σχεδόν ευσεβής πόθος.
Κάποιοι, βέβαια, λένε ότι η ίδια δεν το επεδίωξε και ότι της ήταν αρκετή η συζυγική συµπόρευση
με έναν από τους σημαντικότερους πανεπιστημιακούς γιατρούς της εποχής, όταν ακόµη η
Ιατρική ήταν λειτούργημα, ακριβή προσφορά στην υπηρεσία της ανθρώπινης ζωής. Δεν θα
μάθουμε ποτέ. Άλλωστε, δεν αφορά και κανέναν. Κι αν υπάρχει κάποιος λόγος, που την κράτησε
µακριά από τη μητρότητα παρά τη διαπιστωµένη αγάπη της για τα παιδιά, αυτός θα μείνει
ερµητικά κλειστός στους κόλπους της οικογένειας. Για τις επόμενες γενιές, ίσαμε σήµερα κι
ακόµα παραπέρα, αρκεί το κληροδότηµά της, που αποτελεί πολύτιμο φύλακα άγγελο των
παιδιών κοντά έναν αιώνα τώρα!
Δεν απέκτησε δικά της τέκνα, η Αγλαΐα Κυριακού δικαίως πήρε τον τίτλο της ελληνομήτορος,
διαθέτοντας όλη της την περιουσία σε ό,τι θα μπορούσε να στηρίξει τα άπορα και τα άρρωστα
ελληνόπουλα.

Μοναχοκόρη του πολιτικού (βουλευτή της προξενικής περιφέρειας Κρήτης, έχονταw διατελέσει
υπουργός Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας εκπαιδεύσεως στην κυβέρνηση Μπενιζέλου
Ρούφου (1865)), συγγραφέα και μεταφραστή ιστορικών έργων, Σπυρίδωνα Αντωνιάδη, από τη
Χαλέπα της µεγαλονήσου, η Αγλαΐα γαλουχήθηκε σε µεγαλοαστικό περιβάλλον, απολύτως
εξοικειωµένο µε την προσφορά στα κοινά. Βλέπεις, η οικογένεια Αντωνιάδη -πρώην Μελισσηνοί
ή Μελισσουργοί, γόνοι ενός εκ των λαµπρότερων οίκων της µεσοβυζαντινής περιόδου συνέδεσε το όνομά της µε τη αξιοµνηµόνευτη προσφορά στην υπόθεση της Εθνεγερσίας.Ο
παππούς της Αγλαΐας, Αντώνης, παντρεμένος µε γυναίκα της οικογενείας Θωμαζαίων
(ελληνοποιηµένο το γένος του περίφημου ποιητή Νικολό Τοµαζέο, φίλου του Διονυσίου
Σολωµού), θα αφήσει το όνοµα και την περιουσία του σε µισή ντουζίνα παιδιά, εκ των οποίων
δύο αγόρια ξεχωρίζουν.
Μετά το τέλος της βυζαντινής αυτοκρατορίας, οι Μελισσηνοί ή Μελισσουργοί -η ιστορία τους
κατατάσσει σε µία και µόνη οικογένεια- απαντώνται σε κλάδους στην Κεφαλληνία, τη Ζάκυνθο,
την Κρήτη και αλλού εντός και εκτός Ελλάδας, µε αυτά τα δύο το επώνυμα ή άλλα, συνήθως
οµόρριζα, καθώς επί τουρκοκρατίας µπαίνουν στο στόχαστρο των Οθωμανών και αναγκάζονται
να αλλάξουν όνοµα στις περιοχές, όπου οι διώξεις είναι ανηλεείς, εδικά στην Κρήτη και την
Πελοπόννησο. Χρονικογράφοι της εποχής μαρτυρούν ότι αίμα των Μελισσηνών κυλά και στις
φλέβες του περίφημου Εl Greco, του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου.

Στην αριστοκρατική καταγωγή του Κρητός ζωγράφου αποδίδεται το ότι ο ίδιος έγινε αποδεκτός
στη δυτική Ευρώπη ευκολότερα από άλλους, φτωχούς ζωγράφους, που πάλεψαν πολύ για να
καθιερωθούν. Επισήμως, δεν είναι γνωστό πού φτάνουν οι ρίζες του γενεαλογικού δένδρου των
Αντωνιάδηδων -ως εκ τούτου και της Αγλαΐας- οι οποίοι ωστόσο είναι γνωστό ότι σε
προηγούμενες γενιές αναφέρονται ως Μελισσηνοί. Η αλήθεια είναι πως όσο γενναιόδωρα
υπήρξαν τα µέλη της οικογένειας σε εθνική και κοινωνική προσφορά, άλλο τόσο φειδωλά και
μετριοπαθή στάθηκαν στην καταγραφή στοιχείων, που αφορούν την προέλευση και τους
ενδεχόµενους «τίτλους» των προγόνων τους.
Κατά πληροφορίες, ένα διαφωτιστικό ιστορικό των Μελισσηνών — Αντωνιάδηδων έχει από καιρό
συνταχθεί, αλλά παραμένει ανέκδοτο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ὠστόσο, παρουσιάζουν εκτιμήσεις
μελετητών του µακραίωνου δένδρου της οικογένειας, σύµφωνα µετις οποίες τόσο η καταγωγή
του El Greco, όσο και εκείνη της Αγλαΐας Κυριακού συναντώνται στο ίδιο δένδρο! Για την
ακρίβεια, πληροφορίες φέρουν τον περίφημο ζωγράφο της ισπανικής αναγέννησης να ήταν
γόνος Μελισσηνών, µε οικογένεια που εξαναγκάστηκε σε φυγή από την Κωνσταντινούπολη και
εγκατάσταση στο Κρητικό Φόδελε, φέουδο τότε της μεγάλης βυζαντινής οικογένειας. Κατά τα
κατάστιχα του Κρητός συµβολαιογράφου Μιχαήλ Μαρά του 16ου αι. οι πρόγονοι του (Greco
έστησαν το σπιτικό τους σε κοντινή ακτίνα από ναῖσκο του 11ου αι., αφιερωμένο στα Εισόδια της
Θεοτόκου, αλλάζοντας εξ αυτού το όνομά τους σε Θεοτόκη, προκειµένου να γλυτώσουν από το

μένος των Οθωμανών.

Σύμφωνα µε τους «Ἑλληνες της Αναγεννήσεως και ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος» του Αχιλλέως
Κύρου (Αθήναι, 19368),το Δομήνικος προέρχεται από το βαπτιστικό Δομένικος εις τη βενετική
διάλεκτο, Το οποίο κατά πάσαν πιθανότητα προέρχεται από το Κυριάκος (Δομένικα — Κυριακή).
Το δε Θεοτοκό (πουλος) προέκυψε ως αρµόζον σε τέκνο της οικογένειας Θεοτόκη. Ως εκ τούτου
-εφόσον υπάρχει βάση στα στοιχεία- Και ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος και η Αγλαΐα Κυριακού
ήταν γόνοι Μελισσηνών, οι δυο τους δεν ήταν παρά κλαδιά του ίδιου δένδρου!
Αλλά η σύγχρονη ιστορία «πιάνει» των µίτο των Μελισσηνών στην Αθήνα πια, από τον παππού
της Αγλαΐας, τον Αντώνη, δύο παιδιά του οποίου γράφουν τη δική τους σελίδα στην ιστορία.
Ο πρώτος είναι ο πολιτικός, δημοσιογράφος, µέλος των Φιλικών, Εμμανουήλ Αντωνιάδης,
γεννημένος το 1/91, εγκατεστημένος από το 1514 στην Κωνσταντινούπολη, όπου ασχολείται µε
το εμπόριο.
«Κατελίμπανε συνεχώς τας υποθέσεις αυτού, ἵνα απελλών συσκεφθή µετ΄ άλλων εταίρων τα
περί του μεγάλου αγώνος» θα αναφέρει χαρακτηριστικά για τον Εμ. Αντωνιάδη στον επικήδειο
που εκφώνησε ο πολιτικός και συγγραφέας Νικόλαος Δραγούμης. Στον δικό του ύστατο
χαιρετισμό, ο νομικός και θεμελιωτής του Δημοσίου Δικαίου στην Ελλάδα, Νικόλαος Σαρίπολος,
θα σημειώσει: «…ο µακάριος Εμμανουήλ Αντωνιάδης ου µόνον εν στρατειές και βουλαίς
υπηρέτησε τη πατρίδι, αλλά και τω δηµοσιογραφικώ αυτού καλάµω επρώτευσεν εν τω αγών!
τουτο…»

Ως τυπογράφος ο ίδιος, αλλά κυρίως ως παθιασµένος υπερασπιστής της εθνικής υπόθεσης, ο
Εμμανουήλ Αντωνιάδης εκδίδει στο Ναύπλιο, το 1950 -«καρδιά» της θητείας της πόλης ως
πρωτεύουσας του νεοσύστατου ελληνικού κράτους- και διατηρεί για έναν χρόνο την εφημερίδα
«Ηώ». Το 1951 παύει την κυκλοφορία της Ηούς και τον επόμενο χρόνο, στις 12 Φεβρουαρίου του
1952 εκδίδει από τα Μέγαρα τη νέα εφημερίδα του υπό τον Τίτλο «Αθηνά», που κυκλοφορεί κάθε
τετάρτη και Σάββατο. Τον Απρίλιο του ίδιου έτους μεταφέρει! το έντυπό του στο Ναύπλιο. Η
«Αθηνά» τάσσεται κατά της αντιβασιλείας και ενώ αρχικά στηρίζει τον Κωλέττη, από τη στιγµή
που εκείνος συμμετέχει, ως υπουργός των Ναυτικών και των Εσωτερικών, στις πρώτες
«οθωνικές» κυβερνήσεις της απόλυτης μοναρχίας, στρέφεται εναντίον του. Λόγω της
αντιπολιτευτικής δράσης της, η εφημερίδα διώκεται, το 1955 διακόπτεται η κυκλοφορία της, τον
Μάιο του ΄54 επανεκδίδεται και την άνοιξη του επόµενου έτους μεταφέρεται στην Αθήνα, όπου
τυπώνεται και Κυκλοφορεί ως το 19864.
Πλήρης ανεξάρτητης δράσης και φιλελεύθερων αρχών, ο Εμμανουήλ Αντωνιάδης εκπνέει στην
Αθήνα, τον Αύγουστο του 1565, αφήνοντας σπουδαία ιστορική παρακαταθήκη και εµπνέοντας
τα ανίψια του από τον κατά 1 χρόνια μικρότερο αδελφό του, Σπυρίδωνα, Μανουήλ (λιμώδης
νόσος θα του κόψει πολύ νωρίς το νήµα της ζωής), Αγλαΐα και Αντώνη. Η Αγλαΐα Κυριακού,
άλλωστε, βαδίζοντας ήδη στο 20 έτος της ζωής της, κατακλύζεται από αρκετά πρότυπα.

Η µητέρα της, η ευσεβής και φιλάνθρωπος Σμαράγδα, φροντίζει να εμφυσήσει στα παιδιά της
την αγνή, ανεξαργύρωτη αγάπη προς τον συνάνθρωπο. Όσο για τον πατέρα της, τον
Σπυρίδωνα, αυτός είναι το επόµενο ξεχωριστό παιδί της οικογένειας. Άνθρωπος µε βαθιά
εγκυκλοπαιδική και κοινωνική παιδεία. Έχει φοιτήσει στην περίφημη σχολή της Χίου, που
αποτελεί σπουδαίο κέντρο διαφωτισμού, γνωρίζει άπταιστα την αγγλική, τη γαλλική και την
Ιταλική, εκδίδει ιστορικά και αρχαιολογικά πονήµατα (μελέτες του είναι ίσαμε σήµερα µόνη πηγή
πληροφοριών για την ελληνική αυτοδιοίκηση, µε κυριότερη εκείνη υπό τον τίτλο «Τα Δημοτικά»)
και προσφέρει µε αυταπάρνηση τις υπηρεσίες του στον Αγώνα, έχοντας αναλάβει καθήκοντα
αρχικά τµηµατάρχη και νομάρχη και ακολούθως γενικού γραμματέα και υπουργού Εσωτερικών.
Συνεσταλµένη, ευσεβής, ευαίσθητη, περίπου κόπια της µητέρας της, η Αγλαΐα αργεί να
συναντήσει τον σύντροφο της ζωής της. Είναι ήδη 36 χρόνων όταν γνωρίζει τον αρκετά
μεγαλύτερό της (4/ χρόνων εκείνος) Καλαματιανό γιατρό Παναγιώτη Κυριακό, καθηγητή
Ιατρικής στο Πανεπιστήµιο της Αθήνας και τον ερωτεύεται.

Τη γοητεύει το πνεύμα του και η αφοσίωσή του στην επιστήµη, λένε οι χρονικογράφοι της
εποχής. Τον πρώτο χρόνο του γάµου τους ο Κυριακός γίνεται πρύτανης. Η Αγλαΐα τον ακολουθεί
στις αναζητήσεις και τους προβληματισμούς του. Συγχρωτίζεται στους κύκλους του. Γνωρίζεται
με την «αφρόκρεµα» της επιστήµης σε Ελλάδα και εξωτερικό. Ο γάµος τους δεν ευλογείται µε
τέκνα, η Αγλαΐα όµως παρακολουθεί µε ιδιαίτερη προσοχή τις προσπάθειες της επιστήµης να
περιορίσει την παιδική θνησιμότητα. Όταν πια φτάνει τα 65 χρόνια του ο Κυριακός αποδηµεί και
η Αγλαΐα αποσύρεται από τις δημόσιες εμφανίσεις και τις κοσµικότητες.
Είναι πλέον 54 και ρίχνεται µε µεγαλύτερο ενδιαφέρον στη µελέτη της παιδικής θνησιμότητας. Τη
χρονιά του θανάτου του Παναγιώτη Κυριακού, το 1900, εγκαινιάζεται στην Αθήνα το πρώτο
νοσοκομείο Παίδων, στου Γουδή, υπό την επωνυμία «Η Αγία Σοφία».
Στην Ευρώπη, το πρώτο νοσοκομείο για παιδιά έχει ιδρυθεί το 1502 στο Παρίσι, ενώ το 1550, σε
νοσοκομείο του Βερολίνου στεγάζεται παιδιατρικό παράρτημα. Αντίστοιχα παραρτήματα
ιδρύονται σε νοσοκομεία, της Αγίας Πετρούπολης το 1954 και της Βιέννης το 1557. Ένα
νοσοκομείο αφιερωμένο αποκλειστικά στη φροντίδα του παιδιού δημιουργείται το 1852 στο
Λονδίνο. Η Παιδιατρική έχει ήδη ενταχθεί σαν µάθηµα στα πανεπιστήμια του κόσμου, αλλά και
σε αυτό της Αθήνας, µε πρώτο διδάξαντα στην Παθολογία Παίδων τον περίφημο µικροβιολόγο
Κυριάκο Κυριαζίδη. Με αυτόν μοιράζεται τις ανησυχίες της η Αγλαΐα. «Να βοηθήσουμε τα
παιδιά! Να µην πεθαίνουν!» λέει και ξαναλέει…

«Ένας ολόκληρος κόσμος άπορων παιδιών, που είτε έχασαν τους γονείς τους κατά τη διάρκεια
της καταστροφικής επιδηµίας της χολέρας του 1854, ή εγκαταλείφθηκαν από την οικογένειά
τους, είτε έφθασαν στην Αθήνα από τις πιο φτωχές περιοχές του ελληνικού κράτους µε την
ελπίδα αναζήτησης καλύτερων µέσων επιβίωσης, ή δούλευαν για να θρέψουν τους γονείς τους
που ζούσαν σε συνθήκες εξαιρετικής εξαθλίωσης, ή ακόµη, στη χειρότερη περίπτωση,
“πουλήθηκαν” ή “νοικιάστηκαν” από τους γονείς τους στους “εργολάβους της ενδείας” και
μετατράπηκαν σε όργανα επαιτείας φρικτά παραμορφωμένα συνωστίζεται στους δρόμους της
Αθήνας και αποτελεί µια πραγματικότητα που κανείς δεν µπορεί να αγνοήσει» αναφέρεται!
χαρακτηριστικά στο βιβλίο του Σπύρου Παγανέλη «Η φιλανθρωπία εν Αθήναις. Το
Πτωχοκομείον» (Εκδ. Εστία).
Παιδιά άπορα, µόνα κι απροστάτευτα που περιφέρονται στους δρόμους της πόλης και
καταναλώνουν ό,τι ακατάλληλο προς βρώση βρίσκουν στα σκουπίδια, κρατούν για πολλά
χρόνια σε τραγικά υψηηλά επίπεδα τα ποσοστά παιδικής θνησιμότητας. Το κράτος προσπαθεί να
σταθεί στα πόδια του. Η κοινωνική μέριμνα είναι στα σπάργανα και ότι προσφέρεται στον
πληθυσμό, προέρχεται κατά κανόνα από ευεργεσίες. Η Αγλαΐα πληροφορείται από πρώτο χέρι
την εξέλιξη του δράµατος των άπορων και ορφανών παιδικών. Ο µικροβιολόγος Κυριαζίδης
είναι γνώστης τόσο της τρέχουσας κατάστασης στην Αθήνα και γενικότερα στην Ελλάδα, όσο
και των βημάτων της επιστήµης στην Ευρώπη, όπου παρατηρούνται ανάλογα τραγικά φαινόμενα.

Η Αγλαΐα Κυριακού «φεύγει» το 1955 σε ηλικία 57 χρόνων και το άνοιγμα της διαθήκης της δεν
ξαφνιάζει εκείνους που γνώριζαν τις ευαισθησίες της όσο ήταν εν ζωή. Η γυναίκα έχει αφήσει
ολόκληρη την περιουσία της, που υπολογίζεται στα 15 εκατ. δραχμές (!) για την ίδρυση µίας
παιδιατρικής κλινικής µε την επωνυμία «Κλινική Παίδων Παν. & Αγλαΐας Κυριακού και
οικογένειας Σπυρίδωνος Αντωνιάδη». Έχει επιλέξει, δε, ως εκτελεστές της διαθήκης της τον
αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρυσόστομο και τον υπουργό Υγιεινής Αλέξανδρος Κορυζή, προφανώς
για την κατά το δυνατό επίσπευση της περάτωσης του έργου και την παράδοσή του στις
ανάγκες της χώρας. Πράγματι, για τα δεδοµένα της εποχής, η Κλινική ολοκληρώνεται σε πέντε
έτη από το άνοιγµα της διαθήκης.

Έχει χτιστεί πλάι στο «Αγία Σοφία», σε οικόπεδο που παραχωρείται από το υπάρχον ίδρυμα.
Επειδή µάλιστα το Κόστος κατασκευής υπερέβαινε το κληροδοτηµένο ποσό, ο Κορυζής ενέκρινε
τη χορήγηση του επιπλέον απαιτούµενου ποσού, ενώ εξασφάλισε δια νόµου ετήσια
επιχορήγηση του ιδρύματος από τον κρατικό προὔπολογισμό µε ποσό της τάξης των 1,5 εκατ.
δραχμών. Η αρχική δύναμη της Κλινικής είναι 20 κλίνες εκ των οποίων δέκα στην Α΄ Παιδιατρική
και άλλες 10 στη Β΄. Σε διάστηµα ολίγων µηνών, ωστόσο, οι Κλίνες διπλασιάζονται. Όπως
σημειώνεται στο Ιστορικό του νοσοκομείου, στο βιβλίων εισαγωγών του ιδρύματος, ως πρώτος
ασθενής αναγράφεται ο επτάµιση µηνών Ιωάννης Θειακούλης. Το βρέφος εισήχθη µε από
3ημέρου διάρροια. Κατά το ἰδιο ιστορικό, στο διάστηµα Αύγουστος – Δεκέμβριος του πρώτου
έτους λειτουργίας του νοσοκομείου, στην Α΄ Παιδιατρική εισήχθησαν 129 ασθενείς και εξ αυτών
καταγράφηκαν 89 ιάσεις, 27 βελτιώσεις,11 εξιτήρια και 12 θάνατοι. Στη Β΄ Παιδιατρική εισήλθαν
164 παιδιά, 86 ιάθηκαν, 51 βελτιώθηκαν, 10 παρέμειναν στάσιµα και 7 απεβίωσαν. Από το
εξωτερικό ιατρείο πέρασαν 52 παιδιά.


Η επιθυμία της Αγλαΐας «να βοηθήσουμε τα παιδιά. Να µην πεθαίνουν» είχε
εκπληρωθεί…

Αλλά στον δρόµο εκείνης βαδίζει και ο αδελφός της. Ο δικηγόρος Αντώνιος Αντωνιάδης διαθέτει
στο νοσοκομείο και τη δική του περιουσία. Έχοντας χάσει την αδελφή του και τη σύζυγό του
Ειρήνη, αποφασίζει να γίνει εκείνος ο προστάτης των άπορων γυναικών, στη µνήµη τόσο των
δύο αγαπημένων του γυναικών, όσο και του πρόωρα χαμένου µεγάλου αδελφού της
οικογένειας. Με τη διαθήκη του (1956) ζητεί να δημιουργηθεί στο νοσοκομείο, Γυναικολογική
Κλινική «Μανουήλ Σπυρίδωνος Αντωνιάδου», στην οποία θα νοσηλεύονται άπορες γυναίκες.
Επιπλέον, διαθέτει στον δήµο Αθηναίων το τριώροφο ακίνητό του επί της οδού Ξενοφώντος στο
Σύνταγμα αλλά και 6 εκατ. δραχμές σε µετρητά και χρεόγραφα.
Όπως αναφέρει στη στήλη «Αθηναϊκά», ο πρ. αντιδήµαρχος και πρόεδρος του «Συλλόγου των
Αθηναίων» Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς, προς τιµήν του Αντωνίου Αντωνιάδη, το δημοτικό συμβούλιο
της πόλης τότε, αποφάσισε να µετονομάσει σε Άλσος Ευεργετών το Άλσος Παγκρατίου και να
κοσµήσει τα μονοπάτια του µε προτομές τόσο του Ιδίου όσο και άλλων ευεργετών της δεκαετίας
του 1950.
Το αν έγινε πραγματικότητα η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, ας το διαπιστώσει ο
περιπατητής του πνεύμονα, που ένα αιώνα µετά, παραμένει Άλσος Παγκρατίου…

Πηγή: diaforetiko

Σφυροκόπημα Ζαχαρόπουλου για την ανυπαρξία σχεδίου προστασίας της Λίμνης Στυμφαλία από τον Σταματόπουλο

Previous article

Πιστοποιητικό ταυτοπροσωπίας: Πάνω από 1 εκατ. πολίτες το αποθήκευσαν στο κινήτο τους

Next article

You may also like

Comments

Leave a reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *