Ο ζεϊμπέκικος στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς μαζί με το μπουζούκι, τον τζουρά και τον μπαγλαμά

Ένας από τους χαρακτηριστικότερους ελληνικούς χορούς, ο ζεϊμπέκικος, καθώς και τα μουσικά όργανα μπουζούκι (τρίχορδο και τετράχορδο), τζουράς και μπαγλαμάς, που είναι συνδεδεμένα με τη λαϊκή παράδοση, εντάσσονται στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, με απόφαση της υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνας Μενδώνη.

Ο ζεϊμπέκικος

Αρχαίος και αυτός σαν τους Έλληνες που είχαν χορούς για κάθε περίσταση χαράς, νίκης, ήττας, γάμου αλλά και πένθους, Ναι! Πένθους, γιατί στην αρχαιότητα όταν έθαβαν τους ήρωες τους, οι Έλληνες χορεύανε

Στην αρχαιότητα κάθε οπλίτης τιμούσε τον νεκρό χορεύοντας γύρω από την πυρά κρατώντας με τα δόντια το σπαθί του. Τον χορό αυτό τον χόρευαν οι Θράκες στρατιώτες του μεγάλου Αλεξάνδρου και είναι ο ίδιος που σήμερα αποκαλούμε ώς ζεϊμπέκικο. Πολλά μπορούν να γραφτούν για την ετυμολογία του ονόματος αυτού του χορού που διεκδικεί και το τάγμα των Ζεϊμπέκων, μιας μειονότητας της Προύσας και του Αϊδινίου της Μικράς Ασίας, μα όπως μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος: “Η λέξη Ζεμπέκος παράγεται από την αρχαία Θρακική λέξη μπούκο που προερχόμενη από την φρυγική λέξη βέκος σημαίνει βούκα=μπουκιά η οποία με πρώτο συνθετικό την κλητική του Ζεύς, Ζευ, παράγει τη λέξη Ζεϊμπέκηδες, επίσης θεωρεί ότι συμβολίζει κατά κάποιο τρόπο μια αναζήτηση για την ένωση του πνεύματος με το σώμα, του θεού με τον άνθρωπο και χορευόταν στην απώτερη αρχαιότητα προς τιμήν της Κυβέλης, της μητέρας θεάς”.

Ο ζεϊμπέκικος ως παλιός χορός θεωρούταν αυστηρά ανδρικός γι’ αυτό και ορισμένες φορές αποκαλείται, εξαιτίας των χορευτικών του κινήσεων από άνδρες, ως “χορός του αετού”. Αυτό ίσχυε τα παλιά τα χρόνια και είναι λανθασμένη αντίληψη γιατί στα αρχαία χρόνια έχουμε μαρτυρίες ότι τον χόρευαν και οι ίδιες οι μητέρες και οι σύζυγοι στις κηδείες των σκοτωμένων στο πόλεμο αντρών τους. Στη σύγχρονη εποχή χορεύεται και από γυναίκες με μεγάλη μάλιστα αξιοπρέπεια.

Είναι ένας χορός που δε διδάσκεται, δεν έχει βήματα και εκτελείται σε μια συνεχόμενη κυκλική διαδρομή μόνο με φιγούρες.
Τεχνικά μιλώντας ο ρυθμός ακολουθεί το βυζαντινό μέτρο που είναι στα 9/8, ενώ η συνηθισμένη ρυθμική του διάταξη είναι: 2/8+2/8+2/8+3/8 ή 4/8+2/8+3/8.

Ο “Ζεϊμπέκης”, θα χορέψει μόνος του καθ’όλη τη διάρκεια του μουσικού κομματιού, έχοντας τα χέρια προτεταγμενα και τις παλάμες όρθιες, εμποδίζοντας την είσοδο άλλου ατόμου στο χορό. Είναι λανθασμένη η κίνηση των χεριών σε κλειστή παλάμη χτυπώντας τα δάχτυλα να παράγουν ήχους.

Οι υπόλοιποι μίας παρέας ή οι υπόλοιποι θαμώνες επιτρέπεται να βρίσκονται σε κύκλο γύρω από τον χορευτή ενθαρρύνοντας τον να εκφράσει την ψυχή του.

Επίσης ο χορός αυτός είναι πένθιμος, εκφράζει πόνο, δεν είναι πρέπον να τον γελοιοποιούν, πετάγοντας γαρύφαλλα ή ανοίγοντας σαμπάνιες. Το ίδιο και ο χορευτής, σέβεται τον εαυτό του και τους άλλους κοιτάζοντας χαμηλά το πάτωμα.

Στο τέλος του χορού δεν επιτρέπονται χειροκροτήματα, δεν ήταν κάποιος χορός επίδειξης ικανότητων.