By 
διάσημος ηθοποιός έγινε ακούσια αιτία να έρθει στο προσκήνιο η πάθηση, τα χαρακτηριστικά της και οι δυνατότητες αντιμετώπισης από ασθενείς και οικείους
Ηείδηση ότι ο γνωστός ηθοποιός του Χόλιγουντ Μπρους Γουίλις διαγνώσηκε με αφασία και σταματά να ασχολείται με την υποκριτική, έφερε στο προσκήνιο μία πολύ δύσκολη στην αντιμετώπισή της πάθηση, που αφορά δυνητικά μεγάλο μέρος του πληθυσμού, ειδικά από την μέση ηλικία και μετά. Ακολουθούν βασικές πληροφορίες και δεδομένα, με βάση εκτενές θέμα του iatropedia.
Τι είναι η αφασία
Η αφασία προκαλείται από κάποια άλλη πάθηση, όπως ένα εγκεφαλικό επεισόδιο ή τραυματισμό στο κεφάλι ή έναν όγκο στον εγκέφαλο, ανεξαρτήτως αν είναι κακοήθης ή καλοήθης, ή κάποια εκφυλιστική ασθένεια που αφορά τον εγκέφαλο. «Χτυπάει» την δυνατότητα του ατόμου να επικοινωνεί καθώς επηρεάζει τόσο την ικανότητα ομιλίας και κατανόησης της γλώσσας, όσο και της γραφής και της δυνατότητας ανάγνωσης.
Η διάγνωσή της σε αρχικό στάδιο είναι κρίσιμη προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αιτία που την προκαλεί και στην συνέχεια να ακολουθήσουν οι προσπάθειες αποκατάστασης, που αφορούν κατά κύριο λόγο την λογοθεραπεία, προκειμένου ο ασθενής να ανακτήσει μέρος έστω της ικανότητάς του να επικοινωνεί και να αποκτήσει άλλους τρόπους επικοινωνίας. «Δείκτες» θεωρούνται:
- στην ομιλία: ο σύντομος ή ημιτελής λόγος, ο ασυνάρτητος λόγος και η χρήση λάθος λέξεων ή ήχων, η προφορά μη αναγνωρίσιμων λέξεων
- στην επικοινωνία: η αδυναμία παρακολούθησης/συμμετοχής σε συζήτηση
- στην γραφή: η διατύπωση προτάσεων χωρίς νόημα
Άτομο με κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα πρέπει άμεσα να εξεταστεί από εξειδικευμένο γιατρό, προκειμένου πρώτα από όλα να αντιμετωπιστεί η αρχική αιτία που προκάλεσε την πάθηση.
Οι βασικές εκδοχές
Οι ειδικοί χωρίζουν τις περιπτώσεις αφασίας ανάλογα με την έκταση και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των συμπτωμάτων. Οι τρεις κύριες κατηγορίες είναι:
Εκφραστική αφασία (nonfluent aphasia ή Broca’s): Ο ασθενής ευκολότερα κατανοεί άλλους, παρά μπορεί να εκφραστεί ο ίδιος. Συχνά διατυπώνουν ελλιπείς προτάσεις μόνο με λίγες λέξεις, αντί της πλήρους δομής. Συνήθως αντιλαμβάνεται και ο ίδιος το πρόβλημα επικοινωνίας, κάτι που τον εκθέτει σε συναισθηματική ή/και ψυχολογική πίεση. Υπάρχει επίσης σύνδεση με τις περιπτώσεις παράλυσης της δεξιάς πλευράς του σώματος.
Εκτεταμένη αφασία (fluent aphasia ή Wernicke): Ο ασθενής δεν κατανοεί καλά τον προφορικό λόγο, παρότι έχουν ευχέρεια εκφοράς σύνθετου λόγου που ωστόσο δεν έχει νόημα ή περιλαμβάνει λάθος (ηχητικά ή εννοιολογικά) ή περιττές λέξεις. Συνήθως δεν αντιλαμβάνονται το πρόβλημα, κάτι που μπορεί να προκαλεί οργή ή αγωνία ή αίσθημα απόρριψης.
Παγκόσμια αφασία (global aphasia): Η βαρύτερη εκδοχή, με αδυναμία σωστής κατανόησης, αδυναμία έκφρασης και συγκρότησης λέξεων και προτάσεων. Συνδέεται με σαφείς εκτεταμένες βλάβες στον εγκέφαλο που οδηγούν σε σοβαρές αναπηρίες στην έκφραση και την κατανόηση.
Θεραπευτικές δυνατότητες
Ο ασθενής με αφασία υποβάλλεται συνήθως σε λογοθεραπεία, τόσο για αποκατάσταση όσο και εμπλουτισμό των επικοινωνιακών του δεξιοτήτων. Πρόκειται για μία σχετικά αργή διαδικασία για την οποία είναι κρίσιμα τα εξής:
- η έναρξη το νωρίτερο δυνατό, καθώς είναι αποτελεσματικότερη όταν ξεκινά αμέσως μετά την πρόκληση/εμφάνιση του προβλήματος στον εγκέφαλο
- το ομαδικό θεραπευτικό περιβάλλον που παρέχει ασφάλεια στην διαδικασία δοκιμής και ανάπτυξης επικοινωνιακών δεξιοτήτων
- η κοινωνικοποίηση με την υποστήριξη και συμμετοχή του οικογενειακού/φιλικού περιβάλλοντος
- η ευχέρεια χρήσης ψηφιακών μέσων που μπορούν να παρέχουν χρόνο ατομικών στοχευμένων δράσεων επίσης σε ασφαλές περιβάλλον
Δεν υπάρχει συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή που να αντιμετωπίζει πλήρως την αφασία, ωστόσο είναι σε εξέλιξη και χρήση πρωτόκολλα και θεραπευτικές αγωγές που ενισχύουν την ροή του αίματος στον εγκέφαλο, την ικανότητα ανάκτησης του εγκεφάλου, την αντικατάσταση εξαντλημένων χημικών ουσιών στον εγκέφαλο (νευροδιαβιβαστές).
Σε ερευνητικό επίπεδο είναι επίσης μη επεμβατικές θεραπείες με διέγερση του εγκεφάλου, προκειμένου να τονωθούν σημεία όπου έχουν καταστραφεί εγκεφαλικά κύτταρα.
Τα απαραίτητα για ασθενή και οικείους
Ο ασθενής με αφασία είναι χρήσιμο να διαθέτει μία σειρά από μέσα και να χρησιμοποιεί αντίστοιχους τρόπους, προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι αναγνωρίζεται ως τέτοιος από τον περίγυρό του και ότι μπορεί να πετύχει την βασική επικοινωνία με τρίτους.
- μια κάρτα που αναφέρει ότι έχει αφασία, το είδος και τα χαρακτηριστικά της
- στοιχεία ταυτότητας και επικοινωνίας με οικείους του ασθενή
- μολύβι/στιλό και χαρτί, ώστε πιθανώς να γράψει ή σχεδιάσει κάτι που θα επιδείξει
- εξοικείωση με την επικοινωνία με χειρονομίες
Οι οικείοι του ασθενούς αντίστοιχα μπορούν να βοηθήσουν την επικοινωνία με τα εξής:
- απλές προτάσεις οι οποίες εκφέρονται με αργό ρυθμό διατύπωσης
- παροχή άπλετου χρόνου στον ασθενή να απαντήσει
- επικοινωνία «ένας προς έναν» τουλάχιστον αρχικά
- χρήση σχεδίων ή χειρονομιών όταν ο ασθενής αδυνατεί να κατανοήσει τον λόγο
- μεθοδική συμπερίληψη του ασθενούς σε συζητήσεις
- αποφυγή συμπλήρωσης/διόρθωσης των προτάσεων (στη συνέχεια μπορεί να γίνει επεξηγηματική ερώτηση)
- τελικός έλεγχος ότι κατάλαβε ο ασθενής ή/και σύνοψη της συζήτησης
- περιορισμός των θορύβων στο περιβάλλον που αποσπούν την προσοχή
- ευχέρεια πρόσβασης σε μολύβι/στιλό και χαρτί
- ορισμός «λέξης-κλειδί» ή σύντομης πρότασης για συγκεκριμένες έννοιες ή δράσεις
- δημιουργία βιβλίου λέξεων, εικόνων και φωτογραφιών
Comments