Το Μινωικό Ανάκτορο στο Δέλτα του Νείλου

του Σταύρου Μουντουφαρη

Θα μπορούσατε να φανταστείτε ένα Μινωικό ανάκτορο στη μεσογειακή ακτή της Αιγύπτου, στον εμπορικό θαλάσσιο δρόμο που ακολουθούσαν οι ταξιδιώτες από τη Μινωική Κρήτη, οι «Κεφτιού» όπως τους αποκαλούσαν οι Αιγύπτιοι; Και όμως. Τα λείψανα του βρίσκονται στη σημερινή Τελ Ελ Ντάμπα, την αρχαία Άβαρις στο Δέλτα του Νείλου και οι ιστορίες που έχει να διηγηθεί μοιάζουν με ένα παραμύθι. Εκείνο πιθανότατα ενός πρίγκιπα και μιας Πριγκίπισσας από την Αίγυπτο και την Κρήτη ή ανάστροφα που ενώθηκαν με τα δεσμά του γάμου κι έκτισαν το πολυτελές συγκρότημα τους στην περιοχή. Η είδηση μιας τόσο σημαντικής αρχαιολογικής ανακάλυψης είχε εξάψει τη φαντασία όλων εμάς των φοιτητών του Τμήματος Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης τη μακρινή δεκαετία του 90 και φυσικά δεν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητη από τους διοργανωτές της θρυλικής εκπαιδευτικής εκδρομής στην Αίγυπτο που συμπεριέλαβε στο ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα της μια επίσκεψη στο χώρο που ανασκάπτονταν εκείνη την εποχή. H εικόνα όλων εμάς, των ονειροπόλων φοιτητών αρχαιολογίας, στριμωγμένων πάνω από σπαράγματα τοιχογραφιών και όστρακα (θραύσματα πήλινων αγγείων) που είχαν απλωθεί στην αυλή του «σπιτιού της ανασκαφής» εκείνο το μακρινό αλλά ολοζώντανο στις αισθήσεις ανοιξιάτικο απόγευμα παραμένει φρέσκια και πολύχρωμη σαν να μην την άγγιξε ο χρόνος. Η διήγηση των ανασκαφέων, η περιέργεια όλων μας, το συναρπαστικό του σχεδόν «παραμυθένιου» εκείνου «δυναστικού γάμου» που παραμένει η επικρατέστερη εκδοχή ακόμα και τώρα διατηρούν τη μεγαλοπρέπεια εκείνης της ανάμνησης. Μια ακόμη απόδειξη των μακραίωνων και ισχυρών δεσμών μεταξύ των δυο λαών το Μινωικό ανάκτορο της Τελ Ελ Ντάμπα που ωστόσο ξεπερνάει εκείνες των απλών εμπορικών συναλλαγών μεταξύ Αιγύπτου και Μινωικής Κρήτης προστίθεται στη μακρά λίστα που συνθέτουν η πληθώρα των αντικειμένων που έχουν βρεθεί σε διάφορες αρχαιολογικές θέσεις τόσο στην Κρήτη όσο και στην χώρα του Νείλου όσο και των διάσημων πια τοιχογραφιών Μινωιτών που φέρουν δώρα στους Αιγύπτιους ηγεμόνες, φορώντας τις κλασικές ενδυμασίες των προϊστορικών κατοίκων της Κρήτης, γνωστών ως Κεφτί, ή Κεφτιού, «οι κάτοικοι των νησιών της μεγάλης πράσινης θάλασσας». Κρητικών που ακολουθώντας τα ίδια εκείνα θαλάσσια μονοπάτια έφταναν στα μεσογειακά λιμάνια της Αιγύπτου πουλώντας τα πολύτιμα και ακριβά προϊόντα της Κρήτης, όπως το λάδι και το κρασί, καθώς επίσης σπάνια υφάσματα και «εξωτικά» για τα μάτια των Αιγυπτίων, κεραμικά. Από την πλευρά τους οι Αιγύπτιοι πουλούσαν στους Μινωίτες το ακριβό ελεφαντόδοντο και μεταξύ άλλων τους πολύτιμους και ημιπολύτιμους λίθους. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους η Άβαρις στο Δέλτα του Νείλου, αποτελούσε μια από τις πιο σημαντικές και λόγω της στρατηγικής της θέσης, στο Δέλτα του Νείλου αρχαίες θέσεις της Αιγύπτου ήδη από το Μέσο Βασίλειο που συνέχισε να κατοικείται μέχρι σχεδόν το τέλος του Νέου Βασιλείου. To Μινωικό ανάκτορο ανακαλύφθηκε από τον Αυστριακό καθηγητή Μάνφρεντ Μπίετακ ο οποίος και το χρονολόγησε την εποχή της φαραώ Χατσεπσούτ ή του διαδόχου της, Τούθμωση ΙΙΙ, κατά τη 18η δυναστεία μεταξύ 1479 και 1425 π.Χ. (διαβάστε περισσότερα εδώ) Η χρονολόγηση είναι αξιοπρόσεκτη καθώς στην εποχή εκείνη τοποθετούνται οι περίφημες τοιχογραφίες με τους Κεφτιού, τους Μινωίτες με το χαρακτηριστικό ζώμα και κόμμωση οι οποίοι φέρνουν δώρα στο Φαραώ και εικονίστηκαν σε τοιχογραφίες σε τάφους αξιωματούχων του Τούθμωση ΙΙΙ. Από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα της Τελ Ελ Ντάμπα είναι οι αδιαμφισβήτητες Μινωικές τοιχογραφίες για τις οποίες υπάρχει η εκτίμηση ότι προέρχονται από εργαστήριο της Κνωσού. Χαρακτηριστικότερες όλων τα ταυροκαθάψια αλλά και οι διακοσμητικές ροζέτες σε διάζωμα κάτω από την κύρια παράσταση με τους ταύρους που επίσης προσδιορίζουν την Κνωσό. Άλλες Μινωικές παραστάσεις αξιοσημείωτες για τους επιστήμονες είναι εκείνες που εικονίζουν σκηνές κυνηγιού με διάφορα ζώα καθώς και η παρουσία ενός Μινωικού γρύπα.